Stres ve Stresle Etkili Şekilde Başetme Yöntemleri

 

Stres Nedir?

•        Kişiye özgüdür.

•        Bireysel bütünlüğü zorlayıcıdır.

•        Fiziksel ve Psikolojik tehlike olarak algılanan bir olayla karşılaşıldığında meydana gelmektedir.

•        Bireyin iyilik halini tehlikeye sokar.

•        Kapasitesini azaltır.

•        Kişiyi zorlar.

 

Stres durumlarının oluşumuna çeşitli faktörler zemin hazırlar.

•        Stres uyaranları şunlardır;

Fiziksel; (olumsuz çevre koşulları, ısıdaki ani değişiklikler, kalabalık, gürültü, doğal afet, yaralanmalar, bedensel travma vb.)

Psikolojik; (kişilik yapısı ve özellikleri, algılanan tehlike ile ilgili duygu düşünce ve endişeler)

Psiko-sosyal; (sosyal çevre ve ilişkileri,  sosyo ekonomik durum, yaşam standartları, aile içi ilişkiler)

! Ergenlik dönemi stresin en yoğun yaşandığı dönemdir.

 Bireyde stres yaratan etmen stres olayından, uyaranından ziyade, kişinin o olayı algılayış ve yaşayış biçimi, olayı yorumlama şeklidir!

 

Stres durumunda fizyolojik ve psikolojik denge bozulur. Kişi dengeyi sağlamak için fizyolojik ve psikolojik değişimler yaşar. Bunlar:

•        Vücut ısısı, solunum, kan basıncında değişimler, kalp atımında düzensizlik, kasa geriliminde artış, gözbebekleri büyür, ağızda kuruma olur.

•        Korku,aşırı tedirginlik, gerginlik, anksiyete, dirençsizlik, duyarsızlık, saldırganlık, depresyon, bişlişsel bozukluklar.

•        Yorgunluk, bitkinlik, kekeleme, performansta düşme, başladığı işi bitirmede sorunlar, konsantrasyon sorunları, uykusuzluk, uykuya dalmada güçlük, sigara alkol alımında artış gibi belirtiler görülebilir.

 

İşyerindeki kronik stres kaynakları şunlardır:

* Çalışanların rollerindeki belirsizlik

* Çalışan kişiler arasındaki çatışmalar

* Sorumluluk yükünün fazlalığı

* Yoğun iş yükü

* Katılmak zorunda olunan ama istenmeyen durumlar

* Mekan ve yer sorunları

  Bireyin stres tepkilerini şu özellikler belirler;

•        Kişilik yapısı ve özellikleri

•        Daha önceki yaşantıları

•        Duygu durumları

•        Yaşadıkları sosyo kültürel çevre

•        Karşılaşılan olumsuz koşullar

•        Sosyal paylaşım süreci

•        Ekonomik durum

•        İçinde yaşanılan sosyal çevre

 

Kişi stresin olumsuz etkilerini azaltmak için birtakım bilişsel ve davranışsal çaba içine girer ve bu başa çıkma stratejilerini bireyin kişilik yapısı, problem çözme becerileri, geliştirdiği düşünme tarzı, belirlemektedir.

 

Stresle başetmede kullanılan teknikler şunlardır;

•        Gevşeme teknikleri

•        Problem çözme becerileri geliştirme

•        Yeni algılama stratejileri geliştirme

•        Etkili iletişim

•        Davranışsal olarak kendini kontrol

•        Zamanı etkin kullanma

•        Egzersiz, spor, diyet

Stresle etkili şekilde başetmede yeni algılama stratejilerinin geliştirilmesi nelerdir?

Olumsuz otomatik düşünceler…

Olumsuz otomatik düşünceler bireyin –meli, -malı, ya hep ya hiç tarzı düşünme, aşırı genelleme, yanlış etiketleme, hemen bir sonuca varma, aşırı büyütme yada küçültme, kişiselleştirme şeklindeki düşünce tarzlarından kaynaklanır.

 

Stres ile etkili şekilde baş etmek için yapabilecekleriniz:

- Stresi siz nasıl yaşadığınızı anlamaya çalışın. Herkes stresi benzer biçimde yaşamaz. Bu nedenle size stres yaşatan durumları ve olayları tespit edin. Stres durumunda nasıl düşündüğünüzü, hissettiğinizi ve davrandığınızı fark edin.

- Stres olmadan önce neler yaşadığınızı fark edin. Öfke, yorgunluk, halsizlik stres durumunuzun sinyallerini veriyor olabilir.

- Stresinizi sağlıklı yollarla yönetmeyi keşfedin. Rahatlama egzersizleri, spor yapmak, aile ve arkadaş desteğini güçlendirin.

-İş hayatında veya evde gün içinde rahatlamak için molalar verin.

- Beden ve ruh sağlığınıza her zaman dikkat edin. Ruh ve beden sağlığını sizi hertür stres faktörüne karşı dayanıklı kılacaktır. Sağlıklı ve dengeli beslenmeye, yeterli uyumaya ve yapmaktan keyif aldığınız bir sporu yapmaya çalışın. Ne kadar yoğun olursanız olun, tatil planlarınızı ertelemeyin ya da iptal etmeyin.

- Yaşamınızın değerini ve yaşadığınız her anın değerli olduğunu bilin ve keyfini çıkarın.

- Beklentilerinizin gerçekçi olup olmadığını değerlendirin. Hedeflerinizi küçük ama ulaşabileceğiniz ve sizi büyük hedeflere taşıyacak biçimde belirleyin.

-Kendi kapasitenizi fark edin ve beceri alanınızın dışında kalan taleplere “Hayır” demeyi öğrenin.

-Önceliklerinizi belirleyin. Yapacaklarınızı iyi organize edin.

-Çalışıyorsanız öğle molanızda dışarıda kısa bir yürüyüş yapın.

- Ailenizle, dostlarınız gibi sosyal desteklerinizle daha sık görüşün, sıkıntılarınızı paylaşın.

- “Sen” dili yerine “ben” dilini kullanın

•        “sen” dili; kişilerarası ilişkilerde bireyin karşı taraftan istemediği bir davranış görmesi üzerine yaşadığı hayal kırıklığı, öfke, utanç duygularını yansıtmakta kullandığı dildir.

•        “ben” dili; kabul edilmeyen davranışın tanımını yapmak ve bu davranışın kendisini nasıl etkilediğini ve ne tür duygular yaşamasına sebep olduğunu iletmektir. Karşı tarafında ne yaptığını anlama şansı sağlar.

- Stresinizi yönetmekte zorlanıyor, stresin ruhsal ve bedensel etkilerini çok yoğun yaşıyorsanız, bir klinik psikologla görüşüp, destek alarak stresle daha iyi ve etkin bir şekilde baş edebilirsiniz. 

Uzm. Psikolog Naciye TOKAÇ
Psikoterapist/Çift Terapisti/EMDR Practitioner