3-4 YAŞ ÇOCUKLARDA OYUN
Çocukların
gelişimi açısından çok önemli olan oyunlar; içerik, kurallar ve oyun düzeni
açısından her yaşa göre değişiklik göstermektedir. Önemli olan çocuğun hangi
yaş döneminde olduğu ve bu döneme özgü gelişim aşamalarını yaşama imkanlarının
varolup olmadığıdır. 3-4 yaş çocukların gelişim özelliklerini görmek için
içinde bulundukları yaş döneminin özelliklerine bakmak gereklidir.
3-4 yaşları içerisindeki çocuk; ruhsal-toplumsal-cinsel açıdan fallik/girişimcilik dönemi içerisindedir. Yeni ilgi alanlarının geliştiği; özellikle ilginin üreme organlarına ve bunların anlamlarına yöneldiği görülmektedir. Üç yaşından altı yaşına kadar devam eden bu dönem aynı zamanda oyun dönemi olarak da adlandırılır. Çocuğun konuşma becerisinin artık oldukça gelişmiş olması, insanlarla kurduğu ilişkiyi daha etkili hale getirecektir. Çocuk bu dönemde “ben merkezci” dönemden “toplum merkezci” duruma doğru gelişmektedir. Çocuk artık, başkalarından ayrı bir kişi olduğunu kavramıştır ve daha fazlasını merak etmektedir. Bu nedenle çevresinde ve kendisinde olup bitenlere karşı soruşturma ve öğrenme isteği gösterir.
Cinsel ayrımların öğrenilmesi, cinsel benlik duygusunun gelişiminin başlaması, cinsiyete uygun rollerin edinilmesi başlamıştır. Toplumun cinselliğe karşı tutumu, çocuğun bu konuyla ilgili yasakları, değerleri öğrenmesini sağlar. Çocukların oyunlarında da cinsel ilgileri gözlemlenir. Bu yaşlarda çocuklarda görülen; inanlar arasında olma isteği, meraklı olmak ve durmadan soru sormak, bir şeyler yapma isteği girişim duygusunun temelini atmaktadır. Bu dönemdeki aşırı korkutmalar, suçlamalar, cezalandırma ve atılganlığının kısıtlanması, girişim kısırlığına ve çekingenliğe yol açabilir.
3-4 yaş çocuğu sosyal ortamda olmaktan hoşlanan, meraklı, hareketli bir dönemdedir. Oyunlarında da bu durum gözlenmektedir. Oynadığı oyunlar sayesinde çocuğu tanımak, yetenekleri hakkında bilgi sahibi olmak mümkündür. Çocuk oyun malzemesi ile oynarken, sizlere kendisi hakkında birçok ipucu sunar. Zihin, kişilik ve yakın çevresi hakkında bilgi sunarken; aynı zamanda kendisini eğitmektedir. İçinde bulunduğu ruhsal durum ve ortamın yarattığı gerilimi, hem ifade edip boşaltma yolu iken aynı zamanda bize de bir işaret vermektedir. Böylece onun nasıl bir ruhsal durum içinde olduğunu anlamak mümkün olur.
Çocuk oyun sayesinde içinde bulunduğu toplum ve ailesini yansıtır. Kendisini giydirirken sert davranan annesinin bu olumsuz tutumunu kendi bebeğiyle oynarken bebeğine yansıtmaktadır. Oyun dünyasının egemeni çocuktur, yaşıtları dışında diğerlerini oyunlarına almak istemez. Çocuk oyun sayesinde kendisine başkalarının öğretemeyeceği şeyleri oyun deneyimleri sayesinde öğrenir. Çocuğun gelecekteki toplum ve ahlak kurallarına uyum sağlamada oyun ile öğrendiği kuralların büyük payı vardır.
Çocuk oyun aracılığı ile tedirginliğini ifade eder, arzularını gerçekleştirir ve mutlu olur. Kendisini oyun kahramanları ile özdeşleştirir ve gerçekliği böylece kabul etmeye başlar. Oyunlar çocuğun hayal dünyası ile orantılıdır ve endişe edilecek bir durum değildir. 6 yaşına kadar çocuk oynadığı her oyunu kazanacağını düşünerek oynar, böylece istediği şeyin gerçekleşmesini ister.
Hayvanlar ve nesneler oyunların ana karakterleridir. Çocuk için çevresindeki nesneler ve hayvanların ruh ve anlamları vardır. Ancak zamanla onların konuşamadıklarını, düşünemediklerini fark eder. Bir diğer önemli nokta da 6 yaşına kadar çocukların resimli kitap ve oyunları tercih etmeleridir. İlgilerini resimler sayesinde oyun üzerinde tutabilirler.
Önemli bir nokta ise çocukların oyuncaklarını kırıyor olmalarıdır. Burada ebeveynler genelde tepki vererek bunu yapmamasını söylerler. Ancak çocuk oyuncaklarını kırarak aslında bir keşif yapmaktadır. Oyuncağında neler olduğunu, oyuncağını tanır. Çocuğunuz oyuncağını “şımarık” olduğu için değil, onun nasıl çalıştığını öğrenmek için kırmaktadır. Ancak yıkıcı olarak sürekli sürdürülen kırmak, fırlatmak ile aynı şey değildir. U durumda yıkıcı davranış sözkonusu olup, psikolojik destek almak gerekebilir.
Hayal gücü oldukça gelişmiş olan 3-4 yaş çocuğu; sosyal olmaya, oyunu kazanma isteğine, kuralların esnek olmasına eğilimli olup, oyunlarında da bu beklenti içerisindedir. Bu yaş dönemi çocuklarınızla; birlikte kitap okuyabilirsiniz. Çocuğunuz bu esnada sorular sorabilir, sorularına gerçek cevaplar vermelisiniz. Birlikte yapabileceğiniz diğer faaliyetler; resim yapmak, yap-boz yapmak, el-işi faaliyetleri, oyun hamuruyla-suyla oynamak, müzik faaliyetinde bulunmak, birlikte sinema-tiyatro izlemek yapabileceğiniz diğer faaliyetlerdir. Mutfak gereçleri, tamir aletleri, park-bahçe aletleri yine bu yaş dönemi çocuğunun ilgisini çekecektir. Bu gibi gerçek malzemeleri kullanması, hem zihinsel hem de fiziksel gelişimine katkı sağlayacaktır.
Oyun aracı olarak dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta da televizyon ve telefon gibi eletronik araçlarla çocukların üç buçuk yaşından önce buluşturulmaması gerektiğidir. Televizyon ve telefon çocuğun oyun ve oyalanma aracı olarak kullanılmamalıdır. Gelişiminin bir parçası olan oyun son derece önemli olup, bunun için çocuklarınızla birlikte geçireceğiniz zaman faydalı olacaktır.